Θεοφάνεια! Φώτα! Επιφάνεια!
(Γιατί η βαπτιση είναι δική μας υπόθεση)Ημέρα βαπτισης του Κυρίου! Μέρα παρουσίας της τριαδικής θεότητας! Μέρα αγιασμού των υδάτων! Μέρα παλιγγενεσίας του ανθρώπου!
Για πρώτη φορά καθιερώθηκε αυτή η γιορτή το 2ο αιώνα στην Αίγυπτο, όπως αναφέρει ο Κλήμης ο Αλεξανδρείας -εκκλησιαστικός Δ/λος και συγγραφέας.
Μέχρι τον 4ο αιώνα η γιορτή των Φώτων εορταζόταν μαζί με τα Χριστούγεννα. Στα χρόνια του Πάπα Ιουλίου Α΄ έγινε ο διαχωρισμός των εορτών.
Με τη μέρα αυτή τελειώνουν και οι γιορτές του Δωδεκαημέρου. Πλούσια είναι και εδώ τα ήθη και έθιμα. Να μερικά:
Την παραμονή των Φώτων πήγαιναν και πάλι τα παιδιά να πούνε τα κάλαντα των Φώτων: «Σήμερον τα Φώτα και ο φωτισμός και χαρά μεγάλη στον Κύριο...».
Επίσης τότε γινόταν και ο μικρός αγιασμός στην εκκλησία, που λεγόταν «πρωτάγιαστη» ή «φώτιση». Αυτόν τον αγιασμό έπαιρνε ο παπάς και -τριγυρνώντας την ενορία του- αγίαζε τα σπίτια, τους ανθρώπους και τα χωράφια. Όλοι του πρόσφεραν και διάφορα φιλοδωρήματα (χρήματα).
Τα κορίτσια που ήθελαν να παντρευτούν εκείνη τη χρονιά, φύτευαν από το Μάη ακόμα βασιλικό κι έπρεπε να τον διατηρήσουν μέχρι τα φώτα.
Όταν θα ερχόταν ο παπάς για αγιασμό του έδιναν κλωνιά απ' αυτόν το βασιλικό κι έπαιρναν αυτά που κρατούσε ο παπάς. Έτσι πίστευαν ότι θα είχαν την τύχη να παντρευτούν εκείνη τη χρονιά. Πίστευαν ακόμη ότι το βράδυ της παραμονής ...ανοίγουν οι ουρανοί και ότι ζητήσει ο καθένας γίνεται αποδεκτό. Τα κορίτσια μάλιστα ξενυχτούσαν γύρο από μία γλάστρα βασιλικού.
Και τα Θεοφάνεια έφτιαχναν κάτι σαν τα Χριστόψωμα. Ήταν ειδικά ψωμιά, «φωτίτσα» στολισμένα με σταυρό και άλλα σχέδια. Προ παντός στα νησιά έφτιαχναν ένα ειδικό ψωμί για τα ζώα το «βουδόψωμο». Επειδή πίστευαν ότι το βράδυ της παραμονής τα ζώα μιλούσαν, τους έδιναν απ' αυτό το ψωμί, για να ευχαριστηθούν και να μην παραπονιούνται στο Θεό.
Αλλού το βράδυ έβραζαν όσπρια και δημητριακά (πολυσπόρια) και τα έδιναν στα ζώα. Έριχναν και μερικά στις στέγες και στα χωράφια για τα πετεινά τα' ουρανού λέγοντας: «φάτε, πουλιά, χορτάστε και το ζευγά σχουρνάτε...» Την ημέρα των Θεοφανείων γίνεται ο Μεγάλος Αγιασμός και το πέταγμα του Σταυρού στα νερά (θάλασσα ή λίμνη ή ποταμό ή δεξαμενή) ενώπιον όλων των αρχών και των πολιτών της ενορίας. Αυτός θα έχει και το δικαίωμα να περιέλθει την περιοχή και να δεχτεί τα φιλοδωρήματα του κόσμου.
Παλιότερα πριν γίνει το ξεκίνημα της πομπής για το πέταγμα του Σταυρού, γινόταν πλειστηριασμός για το ποιος θα κρατάει το Σταυρό ή την εικόνα της Βάπτισης.
Γυρίζοντας στο σπίτι, βάζουν το μπουκαλάκι με το αγιασμό στο εικονοστάσι και το φυλάγουν για όλο το χρόνο.
Πολλοί φορούν αυτή τη μέρα τα καινούρια ρούχα για να φωτιστούν. Σε πολλά μέρη ο νουνός στέλνει δώρα στο βαφτιστικό του, τα « φωτίκια». Σε μερικά μέρη έστελναν σε μια αρμάθα (σχοινί) διάφορα φρούτα: σύκο, πορτοκάλι, ζαχαρωτά, μήλο. Τα έβαζαν με την ίδια σειρά πολλές φορές. Όσο μεγαλύτερη η αρμάθα τόσο ψηλός θα γινόταν και ο βαφτιστικός.
Άλλοι συνήθιζαν ν' ανοίγουν τα νέα βαρέλια του κρασιού. Ετοίμαζαν προς τούτο και διάφορους μεζέδες. Κάθονταν όλοι μαζί, έτρωγαν, έπιναν και γλεντούσαν.
Τα φώτα έφευγαν και οι καλικάντζαροι (παγανά), λέγοντας μεταξύ τους:
« Φεύγετε να φύγουμε
κι έρχεται ο τουρλόπαπας
με την αγιαστούρα του
και με τη βρεχτούρα του...»
Οι καλικάντζαροι θα ξαναγυρίσουν πανικόβλητοι στο βάθος της γης, όπου θα εξακολουθήσουν να ... κόβουν το δέντρο της γης μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα, οπότε θα ξανανέβουν στη γη.
Μερικοί μεταμφιέζονται, για να διώξουν τα παγανά και να ευχαριστήσουν τα παιδιά. Συνηθισμένες μεταμφιέσεις ήταν του γαμπρού, της νύφης, της πεθεράς, του γιατρού και του αράπη. Άλλοι συνήθιζαν ν' ανάβουν φωτιές και να σταυρώνουν τα σπίτια με τα κεριά των φώτων. Χρησιμοποιούσαν ακόμη και τη στάχτη. Την έβαζαν στις τέσσερις γωνιές του σπιτιού. Έτσι δε θα πλησίαζε κανένα κακό.
Οι γεωργοί φρόντιζαν να φωτίζουν με τη λαμπάδα και τα ζώα τους. Μερικοί δε έκαιγαν μερικές τρίχες των ζώων τους και κρεμούσαν σ' ένα κέρατο ένα κουλούρι. Άλλοι πήγαιναν στην εκκλησία με φαναράκια και τα άναβαν όταν τελείωνε η λειτουργία, Γύριζαν στο σπίτι και φώτιζαν στη συνέχεια όλη την οικογένεια.
Την ημέρα των Φώτων θεωρούν όλα τα νερά αγιασμένα. Γι αυτό από το βράδυ έχυναν το νερό απ' όλα τα δοχεία και το πρωί τα γέμιζαν με το αγιασμένο πλέον νερό.
Στα παραλιακά μέρη οι άνθρωποι κατέβαζαν από το εικόνισμα του σπιτιού τις εικόνες και τις βουτούσαν στη θάλασσα. Έτσι καθαρίζονταν και δέχονταν τον αγιασμό. Κάτι σχετικό έκαναν και οι αρχαίοι Αθηναίοι, οι οποίοι κατέβαζαν το άγαλμα της Θεάς Αθηνάς και το οδηγούσαν στο Φάληρο για να το πλύνουν με θαλασσινό νερό για να καθαρίσει από τις βρωμιές.
Τα έθιμα αυτά, όπως και όλου του Δωδεκαήμερου, είναι και χριστιανικές εκδηλώσεις και παγανιστικές συνήθεις. Πολλά συνεχίζουν να διατηρούνται και σήμερα. Είναι δύσκολο να ξεριζωθούν. Δε χάνουν τη δύναμή τους. Όσα αναφέρονται σε προλήψεις και μαντέματα πρέπει να φύγουν από τη ζωή μας. Πρέπει κάποτε να μάθουμε να ζούμε χωρίς προλήψεις.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου